در آستانۀ ماه مبارک رمضان قرار داریم چه کنیم تا از این ماه، بهرۀ بیشتری ببریم؟

با توجه به عظمت ماه مبارک رمضان و توصیه‌هایی که برای این ماه عزیز شده است، نمی‌توان در چند سطر بیان نمود که برای بهرۀ بیشتر، چه باید کرد؛ اما می‌شود به چند نکتۀ مهم اشاره نمود:

1- در هر رویکرد و حرکتی، گام نخست، «توجه» می‌باشد و «توجه» یعنی: «روی آوردن و جهت‌گیری» که با شناخت (معرفت) هر چه بیشتر، کامل‌تر می‌گردد.

بنابراین مهم است بدانیم که وارد چه زمانی می‌شویم، چنان که در ایام دیگر، به مناسبت‌ها «توجه» می‌نماییم و 13 و 27 رجب، یا سوم و نیمه شعبان، عید نوروز و ... برای ما متفاوت می‌باشند.

ماه مبارک رمضان، ماهی است که در آن، آخرین کتاب إلهی، یعنی قرآن کریم، برای هدایت و روشنگری همگان نازل شده است و خداوند سبحان مقرر نموده که بندگانش در این ماه، به او «توجه» داشته باشند؛ مهار هواهای نفسانی را در اختیار خود بگیرند و خود نیز طبق احکام الهی عمل نمایند:

«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» (البقره، 185)

- ماه رمضان که قرآن در آن نازل شده، قرآنی که سراسرش هدایتگر مردم است و دارای دلایلی روشن و آشکار از هدایت می‌باشد، و مایه جدایی [حق از باطل] است. پس کسی که در این ماه [در وطنش] حاضر باشد باید آن را روزه بدارد، و آنکه بیمار یا در سفر است، تعدادی از روزهای غیر ماه رمضان را [به تعداد روزه‌های فوت شده، روزه بدارد]. خدا آسانی و راحت شما را می‌خواهد نه دشواری و مشقت شما را. و [قضای روزه] برای این است: شما روزه‌هایی را [که به خاطر عذر شرعی افطار کرده‌اید] کامل کنید، و خدا را بر اینکه شما را هدایت فرموده بزرگ شمارید، و نیز برای این که سپاس گزاری کنید.

2- بسیار «توجه» داشته باشیم، چنین نیست که شب بخوابیم و صبحی بیدار شویم و بگوییم: «ماه مبارک رمضان شد»، بلکه رسیدن به هر مقصدی، راهی دارد و راه خوب رسیدن به ماه مبارک رمضان، درک ماه عظیم شعبان است که ماه دعا، ماه مناجات و ماه انتظار می‌باشد؛ لذا باید از همین چند روز باقیمانده، نهایت بهره را ببریم.

امام خامنه‌ای: «از ماه شعبان روزهای کوتاهی باقی مانده است، اکثر ماه شعبان گذشت. ماه دعا، ماه مناجات، ماه استغفار؛ شعبان یک چنین ماهی است. در همین چند روزی که باقی مانده است، توصیه‌ی جدّی من به شما جوانان عزیز ــ چه پسرها و چه دخترها ــ این است که از دعا و استغفار و صلوات غفلت نکنید» (9/12/1402)

3- «توجه» داشته باشیم که هر چند تمامی مکان‌ها و زمان‌ها، مخلوق خدا و مال اوست، اما برخی از مکان‌ها را (مانند: مکه، مسجد الحرام، مسجد النبی صلوات الله علیه و آله، کربلا و ...) و نیز برخی از زمان‌ها را (مانند: ماه مبارک رمضان، عید فطر، عید غدیر خم و ...) خاص قرار داده است تا بندگانش را در آن تطهیر نماید و مشمول رحمت و مغفرت خاص خود گرداند؛ سرآمد این زمان‌ها، ماه مبارک رمضان و شب‌های قدر در این ماه می‌باشد.

4- «توجه» داشته باشیم که ما همیشه بندۀ خداوند متعال می‌باشیم، اما ماه مبارک رمضان را «ماه میهمانی» خودش قرار داده است و بسیار فرق است بین بنده و آداب بندگی، با میهمان و آداب میهمانی و البته که نظر رحمت، مغفرت و لطف الهی، نسبت به میهمانش، بسیار متفاوت و مضاعف می‌باشد:

پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله: «هُوَ شَهرٌ دُعيتُم فيهِ إلى ضِيافَةِ اللّهِ‌، وجُعِلتُم فيهِ مِن أهلِ كَرامَةِ اللّهِ - [رمضان مبارک]، ماهى است كه در آن به ميهمانى خدا دعوت شده‌ايد و در آن‌، از اهل كرامت خدا قرار داده شده‌ايد.» (بحار الأنوار: ج ۹۶، ص ۳۵۶)

همین که بنده‌ای وارد ماه مبارک رمضان شود، خداوند منّان او را مکرم (بزرگوار) می‌گرداند و مانند مهیمانی مکرم، او را ارج می‌نهد و از او پذیرایی می‌نماید.

توجه به امام زمان علیه السلام:

«توجه - رویکرد» به خداوند متعال، فقط با «توجه» به حججش، یعنی پیامبر اکرم و اهل بیت صلوات الله علیه و آله ممکن و محقق می‌گردد؛ چنان که اطاعت از او نیز با اطاعت از آنان محقق می‌گردد.

حضرت امام رضا علیه السلام فرمودند: «إنَّ الإِمامَةَ زِمامُ الدّينِ‌، ونِظامُ المُسلِمينَ‌، وصَلاحُ الدُّنيا وعِزُّ المُؤمِنينَ‌، إنَّ الإِمامَةَ اُسُّ الإِسلامِ النّامي‌، وفَرعُهُ السّامي‌، بِالإِمامِ تَمامُ الصَّلاةِ وَالزَّكاةِ وَالصِّيامِ وَالحَجِّ وَالجِهادِ ...» (الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏1، ص: 200)

- امامت رهبرى دين، و نظام و تشكل مسلمانان و اصلاح امور دنيايى و عزت مؤمنان است. امامت اساس اسلام بالنده و شاخه‌هاى اسلام رشدكننده است. تمامیّت و استقرار نماز، زكات، روزه، حج و جهاد بواسطه امام است... .

باید در این چند روز باقی مانده از ماه معظم شعبان و نیر در ماه مبارک رمضان، بیشتر برای شناخت امام زمانمان، حضرت مهدی علیه السلام وقت بگذاریم و بیشتر با ایشان مرتبط گردیم؛ هر روز پس از نماز صبح، دعای عهد را با توجه به مضامین آن بخوانیم؛ برای تعجیل در ظهور و قیام ایشان دعا کنیم و خود را آماده سازیم تا سربازی لایق و وفادار باشیم.

تلاوت قرآن کریم

ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن مجید می‌باشد. برخی گمان دارند که قرآن کریم، فقط به پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله نازل شده است، در حالی که توسط ایشان، بر همگان نازل شده است؛ چنان که از یک سو بارها به ایشان فرمود که کتاب را بر تو نازل نمودیم، و از سویی دیگر به همگان فرمود: «لَقَدْ أَنْزَلْنَا إِلَيْكُمْ كِتَابًا فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ - در حقيقت ما كتابى به سوى شما نازل كرديم كه ياد شما در آن است آيا نمى‏‌انديشيد‌» (الأنبیاء، 10)

بنابراین، در این ماه مبارک، باید بیشتر بکوشیم تا با تلاوت قرآن مجید، خود را مخاطب وحی و کلام خداوند متعال قرار دهیم و با تأمل و تفکر در آیات، ببینیم خداوند متعال بر ما چه نازل نموده است.

برخی در این ماه مبارک، ختم قرآن مجید را در برنامه قرار می‌دهند که خوب است و اجر دارد، اما ارزش و اثر تأمل و تفکر در یک آیه، به مراتب بیشتر از ختم تمام قرآن کریم، بدون فهم آیاتش می‌باشد.

فرمود: «خداوند ولیّ مؤمنان است و آنان را از ظلمات به نور خارج می‌سازد» و فرمود: «‌هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلَى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَإِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ» (الحدید، 9)

• اوست که بر بنده‌اش آیات روشنی نازل می‌کند تا شما را از تاریکی‌ها به سوی نور بیرون آورد. و یقیناً خدا نسبت به شما مهربان و رحیم (وجود بخش) است.

ترک گناه

هدف غایی از تمامی عبادات، قُرب الهی می‌باشد؛ چنان که در نمازها و سایر عبادات و اعمال صالح، نیّت «قُربةَ الی الله» می‌نماییم.

خداوند منّان، همیشه با ماست «وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُمْ - و او با شماست، هر کجا که باشید» (الحدید، 4) - او همیشه به ما نزدیک است:

«وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ» (البقره، 186)

- و هرگاه بندگان من از تو در باره من بپرسند، من نزديكم و دعاى دعاكننده را به هنگامى كه مرا بخواند اجابت مى‌كنم؛ پس [آنان] بايد فرمان مرا گردن نهند و به من ايمان آورند باشد كه راه يابند (رشد کنند و مقرب گردند).

اما، ما از او دور می‌شویم و هیچ چیزی سبب این دوری نمی‌شود، مگر جهل، تکبر، غفلت و بالتبع گناه. لذا استغفار (طلب بخشش و پوشش) از گناهانی که انجام داده‌ایم، توبه (بازگشت به سوی او) و ترک گناه، سبب تطهیر و قُرب ما می‌گردد؛ چنان که پیامبر اعظم به امیرالمؤمنین علیهما السلام فرمودند: «أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ - برترین اعمال در این ماه، پرهیز از گناه می‌باشد» (وسائل ‌الشيعه، ج۱۸،ص  ۳۱۳).

●- روزۀ ماه مبارک رمضان، برای کسانی که عذر شرعی ندارند واجب است - اقامۀ نماز اول وقت - توجه و ارتباط با امام زمان علیه السلام - تلاوت آیات قرآن مجید - استغفار، توبه و ترک گناه - روزه‌داری تمامی اعضا، چون چشم، گوش، زبان و ...؛ سبب بهره‌مندی هر چه بیشتر از ماه مبارک رمضان می‌گردد.

فرازی از خطبه پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، در آستانۀ ماه مبارک رمضان:

«وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ وَ تَحَنَّنُوا عَلَی أَیْتَامِ النَّاسِ یُتَحَنَّنْ عَلَی أَیْتَامِکُمْ وَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ» (بحار الانوار - جلد 96 - ص 157)

- زبان خود را از گفتار ناشایست نگاه دارید. دیدگان خود را از دیدن ناروا و حرام بپوشانید و گوش‌های خود را از شنیدن آنچه نادرست است، باز دارید. با یتیمان مردم مهربانی کنید تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی کنند. از گناهان خود به سوی خدا توبه و بازگشت کنید.‌»